در بخش کشاورزی وجود منابع آبی کافی و با کیفیت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. آب کافی و با کیفیت موجب رشد بهتر محصولات و در نتیجه افزایش سطح تولید و بهبود کیفیت آنها می‌گردد. اما متأسفانه به دلیل کمبود منابع آبی دسترسی به آب با کیفیت و استاندارد کیفی آب کشاورزی هر روز در حال کاهش است‌. حال به این مسئله می‌پردازیم که استاندارد آب کشاورزی چیست و آبی که در این صنعت استفاده می‌شود باید دارای چه شرایطی باشد؟  در ادامه به شرح جدول استاندارد آب کشاورزی پرداخته می‌شود.

 استاندارد آب کشاورزی چیست؟

استفاده از آب های بی کیفیت موجب افزایش شوری خاک، کاهش نرخ نفوذ آب و سمّی شدن خاک می‌شود که مشکلات فراوانی از جمله کاهش سطح تولید را برای کشاورزان به ارمغان می آورد.

پارامترهای کیفی آب کشاورزی

کیفیت آب آبیاری به خصوصیاتی از یک منبع آبی اشاره دارد که مناسب بودن آن را با استاندارد آب آبیاری کشاورزی مشخص می‌کند. به این معنی که آیا از آب در دسترس می‌توان برای آبیاری مزارع و محصولات کشاورزی استفاده کرد؟ شاخص جدول استاندارد کیفیت آب کشاورزی با ویژگی‌­های فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاصی تعریف می‌شود.

برای تعیین کیفیت آب مناسب کشاورزی، آب موجود باید مورد آزمایش قرار گرفته تا ببینیم چگونه متناسب با استاندارد کیفی آب آشامیدنی می‌­توان از آن آب در آبیاری استفاده کرد. بر اساس تحقیقات، تجربیات و پاسخ‌های اندازه‌گیری شده در مراکز علمی و دانشگاهی، استانداردهای خاصی را برای کیفیت آب کشاورزی تعریف کرده‌اند که کیفیت آب آبیاری را برحسب آنها مشخص ‌‌می‌کنند.

غلظت مواد محلول TDS آب کشاورزی:

یکی از مهم‌ترین شاخص‌های تشخیص کیفیت آب کشاورزی، غلظت کل مواد محلول است. نمک‌های محلول در آب با شوری خاک در ارتباط هستند و بر این اساس رشد گیاه، عملکرد و کیفیت محصولات از کل نمک‌های محلول در آب تأثیر می‌پذیرد.

هدایت الکتریکیEC مجاز آب کشاورزی:

EC را هدایت الکتریکی یا میزان شوری آب نیز می‌نامند.EC به میزان املاح موجود در آب بستگی دارد، هرچقدر این املاح بیشتر باشد، EC یا شوری افزایش می‌یابد.شوری به میزان غلظت نمک‌های محلول در آب گفته می‌شود که موجب تجمع نمک با غلظت معین در اطراف ریشه شده و به کاهش عملکرد و بازده محصول منجر می‌گردد.وقتی سطح نمک آب بالا می‌رود، جذب آب توسط ریشه به‌شدت سخت می‌شود. این امر موجب استرس آبی در گیاه، تغییر رنگ به سمت تیرگی، پژمردگی و حتی خشکی گیاه می‌شود.

عوامل مؤثر بر کیفیت آب در کشاورزی

• • شوری

• • کدورت

• • سختی

• • اسیدیته (pH)

• • جلبک‌ها و گیاهان آبزی

• • سمّی شدن

-حد مجاز شوری آب کشاورزی

شوری به ۴ دسته زیر تقسیم می‌شود:

1. 1. شوری کم: شوری کمتر از 250 میکرو موس بر سانتی‌متر که برای کشت بسیاری از گیاهان مناسب است.
   2. شوری متوسط: گیاهانی که به شوری حساس هستند باید با مقدار آب بیشتری آبیاری شوند.
   3. شوری زیاد: استفاده از این آب‌ها تنها در گیاهان مقاوم به شوری و خاک‌های با زهکشی بالا ممکن است.
   4. شوری بسیار زیاد: شوری بیشتر از 2250 میکروموس بر سانتی‌متر است و برای بسیاری از گیاهان مناسب نیست.

تأثیر کدر بودن آب در مناسب بودن آب کشاورزی

1. 1. ذرات جامد معلق در آب TSSمانند رس، سیلت، مواد ارگانیک موجب کدر شدن رنگ آب می‌شوند. این مواد موجب رسوب‌گذاری در لوله‌ها، تانک‌ها، گرفتگی نازل‌های آب‌پاش و سیستم آبیاری میکرو و همچنین بی‌اثرشدن سیستم‌های کلرزنی و کاهش اثر علف‌کش‌ها می‌شود.
   2. کدر بودن آب را می‌توان به وسیله‌ی میزان نوری که از داخل نمونه آب عبور می‌کند، مشاهده کرد.
   3. کدورت توسط NTU (واحدهای کدورت نفلومتری) اندازه‌گیری می‌شود. مقدار NTU آب زلال تقریباً برابر یک است، اگر آب کمی کدر شود این مقدار به ۱۰ NTU می‌رسد و در صورت کدر بودن شدید آب مقدار آن ۵۰ NTU خواهد شد. به‌ منظور اینکه در لوله‌ها، تانک‌ها و سیستم‌های آب‌گرم، لجن جمع نشود، کدورت آب باید زیر ۵ NTU بماند.

تأثیر سختی آب در آب کشاورزی

مواد معدنی و آلی موجود در آب مانند کلسیم، منیزیم و سدیم موجب تضعیف خاک شده و ساختار خاک را به ذرات کوچک‌تر پراکنده می‌کنند که این خود موجب مسدود شدن منافذ خاک می‌گردد تا آبیاری به تمام قسمت‌های گیاه نرسد و مشکلاتی از قبیل پوسته پوسته شدن بذر، بوجود آمدن علف‌های هرز زیاد، غرق شدن محصول، اختلالات تغذیه‌ای، غده‌های زراعی ضعیف در مناطق مرطوب و کم ارتفاع و… را ایجاد می کند

مقاله ec مجاز آب کشاورزی را در آزمایشگاه آسا بخوانید.

انواع سختی آب

• • سختی کمتر از ۶۰ : نرم، اما احتمال بروز خوردگی را دارد.

• • سختی ۶۰-۲۰۰ : سخت، اما برای اکثر مصارف قابل قبول است.

• • سختی ۲۰۰ – ۵۰۰ : خیلی سخت با مشکلات خوردگی فزاینده

• • سختی بیشتر از ۵۰۰ : به‌شدت سخت، پوسته‌پوسته‌شدن شدید.

PH خاک و میزان تأثیر آن بر کیفیت آب کشاورزی

پی اچ، میزان اسیدی یا قلیایی بودن آب را نشان می دهد که بین ۰-۱۴ می‌باشد. قرائت‌های زیر ۷ اسیدی و بالای ۷ قلیایی هستند. مقدار صفر به‌معنای بیشترین حالت اسیدی و مقدار ۱۴ بیشترین مقدار قلیایی است. میزان pH  آب مقطر برابر ۷ است که به‌عنوان حالت خنثی در نظر گرفته می‌شود. pH میزان نسبی یون‌های هیدروژن (+H) و هیدرواکسید (-OH) را در یک محلول بیان می‌کند.

کیفیت آب آبیاری برای آبیاری محصولات کشاورزی باید شامل آبی با پی اچ  در محدوده ۶٫۵ تا ۸٫۵ باشد.

در pH های زیر ۶٫۵ خوردگی در لوله‌ها و اتصالات اتفاق می‌افتد. پوسته‌ شدن در مقادیر بالای ۸٫۵ و خوردگی در مقادیر بیش از ۱۱ نیز اتفاق می‌افتد. همچنین میزان pH روی عملکرد برخی از مواد شیمیایی که در کشاورزی استفاده می‌شوند، اثر می‌گذارد. بنابراین باید قبل از استفاده از مواد شیمیایی در مزرعه، ابتدا دستورالعمل شرکت سازنده آن را مطالعه شود تا از ترکیب آن مواد با منابع آب معمولی اطمینان حاصل گردد.

در زمینه اصلاح خاک‌های اسیدی و قلیایی باید گفت: معمولاً pH خاک خیلی قابل تغییر نیست و بهتر است گیاهان متناسب با pH خاک انتخاب و کشت شوند.

با این حال در خاک‌های اسیدی برای افزایش pH از آهک استفاده می‌کنند. همچنین در خاک‌های قلیایی برای کاهش pH از موادی مانند اسیدسولفوریک و اسیدکلریدریک استفاده می‌شود. البته برای کاهش خطرات استفاده از اسیدها از گوگرد نیز استفاده می‌شود. گوگرد در خاک توسط باکتری‌های تیوباسیلوس اسیدسولفوریک تولید می‌کند که باعث اسیدی شدن pH خاک می‌شود.

یکی دیگر از راه‌های اسیدی کردن خاک استفاده از کودهای ماکرو و میکرو به شکل سولفاته است.

جهت آشنایی با استاندارد ایزو 17025 در آزمایشگاه آسا کلیک کنید

جلبک ها و گیاهان آبزی و نقش آنها در استاندارد کیفیت آب کشاورزی

جلبک‌ها و گیاهان آبزی بخشی از طبیعت هستند که نقش مهمی در زیست‌بوم دریاچه‌ها، رودخانه‌ها، اراضی آبخیز و سدهای کشاورزی ایفا می‌کنند .با این حال رشد بی‌رویه جلبک‌ها و گیاهان آبزی می‌تواند منجر به گرفتگی لوله‌ها و بروز مشکلاتی برای کشاورزان گردد.

سمی بودن خاک

اگر میزان یون‌های معینی از قبیل: سدیم، کلراید و بور موجود در آب به غلظت خاصی برسند موجب سمّی شدن خاک ، تخریب گیاه و در نتیجه کاهش بازده محصول خواهد شد. برآورد میزان خسارت به میزان جذب و درجه حساسیت محصول بستگی دارد. برای مثال محصولات دائمی مانند درختان حساس‌تر هستند.

اگر تجمع این یون‌ها بیش از حد زیاد باشد می‌تواند موجب سوختگی برگ درختان تا آسیب‌های جدی و حتی نابودی درخت شود. سمّی شدن همچنین می‌تواند از جذب مستقیم یون‌های سمّی از طریق برگ‌های مرطوب شده توسط آبپاش‌ها نیز ایجاد شود. سدیم و کلرید یون‌های اصلی جذب شده در برگ‌ها می‌باشند.

استاندارد كيفيت آب‌های سطحی و زیرزمینی برای کاربری کشاورزی به‌شرح جداول زیر می‌باشد.

جدول استاندارد آب کشاورزی(منبع وبسایت سازمان محیط زیست)

حد مجاز کیفیت باکتریولوژیک آب برای کاربری کشاورزی (منبع وبسایت سازمان محیط زیست)

مقاله مرتبط : آزمایش خاک کشاورزی