خاک‌های آهکی و مدیریت کوددهی در آن‌ها

طبق تعریف سازمان خوار و بار جهانی (FAO)، اصطلاح «آهکی بودن» معمولاً به خاکی تعلق می‌گیرد که بیش از ۱۵ درصد کربنات کلسیم داشته باشد.

آهک در خاک می‌تواند به فرم‌های پودری، دانه‌ای یا پوسته‌ای وجود داشته باشد. خاک‌های با مقدار بالای آهک، معمولاً متعلق به خاک‌های رده کلسی سولز و زیرگروه کلسیک هستند. پراکندگی خاک‌های آهکی در مناطق خشک و نیمه‌خشک بسیار گسترده است و تخمین زده می‌شود که بیش از یک سوم خاک‌های جهان را تشکیل می‌دهند.

ویژگی‌های خاک‌های آهکی

pH خاک: خاک‌های آهکی معمولاً دارای pH بین ۷ تا ۸.۵ هستند. در صورت وجود سدیم کربنات، pH خاک‌ها می‌تواند بالای ۹ باشد.

تولیدپذیری بالقوه: در شرایطی که مواد غذایی و آب کافی فراهم باشد، این خاک‌ها دارای تولیدپذیری بالایی هستند.

خواص فیزیکی: وجود آهک سبب بهبود دانه‌بندی و شرایط فیزیکی خاک می‌شود.

چالش‌ها: برخی خاک‌های آهکی دارای ورقه‌های آهکی غیرقابل نفوذ هستند. برای کشت و کار، این لایه‌های سخت باید شکسته شوند و بهتر است این فرآیند با راه‌اندازی سیستم زهکشی مناسب همراه باشد.

مواد مغذی و کمبودها در خاک‌های آهکی

خاک‌های آهکی معمولاً کمبود نیتروژن و ماده آلی دارند.

کودهای نیتروژنه آمونیومی نباید به سطح خاک آهکی اضافه شوند، زیرا ازت از طریق تصعید به راحتی هدر می‌رود.

علاوه بر نیتروژن، کمبود یا حتی فقدان فسفر نیز در این خاک‌ها مشاهده می‌شود.

میزان کاربرد کود فسفر در خاک‌های آهکی به میزان کمبود خاک، نیاز گیاه و فرم فسفر بستگی دارد. استفاده بیش از حد فسفر می‌تواند باعث کمبود آهن یا روی در گیاه شود. برای کارایی بهتر، استفاده از فرم محلول در آب فسفر توصیه می‌شود.

راهبردهای کوددهی در خاک‌های آهکی

کود فسفر: کاربرد نواری کود فسفر به پخش سطحی آن ترجیح دارد.

بهترین زمان استفاده از کود فسفر: در زمان کاشت بذر، زیرا فسفر بیشتر در مراحل جوان‌تر رشد گیاه مورد نیاز است.

تثبیت فسفر: در خاک‌های آهکی، بخشی از فسفر به دلیل جذب سطحی بر روی صفحات رسی و آهکی و رسوب کانی‌های فسفات کلسیم از دسترس گیاه خارج می‌شود.

لازم به ذکر است که مقدار کل آهک موجود در خاک برای پیش‌بینی واکنش‌های                  فسفر مهم است، اما اندازه ذرات آهک و سطح ویژه آنها شاخص بهتری برای رفتار                         فسفر در خاک محسوب می‌شوند.

عناصر ریزمغذی در خاک‌های آهکی

خاک‌های آهکی معمولاً از کمبود عناصر ریزمغذی به ویژه روی و آهن رنج می‌برند. با تعیین میزان آهک و pH خاک می‌توان به آهکی بودن خاک پی برد.

مدیریت و کوددهی خاک‌های آهکی نیازمند استراتژی‌های ویژه است، زیرا رفتار عناصر غذایی مانند فسفر، آهن، روی و مس در این خاک‌ها با خاک‌های غیر آهکی متفاوت است.

منابع

Taalab, A.S., Ageeb, G.W., Siam, H.S., Mahmoud, S.A., 2019. Some Characteristics of Calcareous Soils. A Review. Middle East J, 8(1), pp.96-105.

FAO – Calcareous Soils