آزمایشات استاندارد آب معدنی بر مبنای استاندارد 2441 سازمان ملی استاندارد
مقدمه
منشا بسیاری از بیماریهای انسان عدم دسترسی به آب سالم است . ۷۵٪ از مردم جهان سوم از امکانات آب سالم برای مصارف بهداشتی محرومند.

آب معدنی بسته بندی شده، آب گوارا و قابل شربی است با ویژگیهای فیزیکی وشیمیایی و میکرو بیولوژی و ارگانولپیتیکی تعریف شده که مستقیما از چشمه و یا نقاط حفر شده از طبقات زیر زمینی به دست میآید و دارای خواص بهداشتی و درمانی باشد و در معرض هیچگونه پالایش خارج از استانداردهای مربوطه قرار نگیرد و در محل چشمه و یا منابع آبی مربوطه در شرایط خاص بهداشتی بسته بندی میگردداستاندارد ملی ایران شماره ۲۴۴۱ با عنوان «آب معدنی طبیعی – ویژگیها و روشهای آزمون» بهعنوان مرجع اصلی برای تولید، بستهبندی و کنترل کیفیت آب معدنی طبیعی در ایران شناخته میشود.
در ادامه، به بررسی فرآیند تولید و اهمیت آزمایشات این محصول بر اساس این استاندارد میپردازیم.
تعریف آب معدنی طبیعی
بر اساس استاندارد ۲۴۴۱، آب معدنی طبیعی آبی است که از منابع طبیعی مانند چشمهها یا سفرههای آب زیرزمینی بهدست میآید و دارای املاح معدنی خاص، عناصر کمیاب و ترکیبات مشخصی است. این آب باید در نزدیکترین محل ممکن به سرچشمه، در شرایط بهداشتی خاص و در ظروف تمیز و غیرقابل نفوذ بستهبندی شود.
انواع آب معدنی :

ویژگی های آب آشامیدنی و آب معدنی چند تفاوت اصلی دارد از جمله این که روی آب معدنی اصلاحاتی صورت نمیگیرد و مستقیما بعد از آزمایشهای مختلف در بسته بندی قرار میگیرد اما آب آشامیدنی قبل از بسته بندی حتما مراحل اصلاحی مانند میکروب کشی و حذف املاح را طی میکند.
اساسا 3 نوع آب بطری ای وجود دارد:
این نوع آب باید از یک منبع زیرزمینی و محفوظ از هر گونه آلودگی بوده و توسط مقامات مسئول ثبت شده باشد ،استانداردهای مختلف میکروب شناسی را دارا باشد، به طور مداوم تست شود، هیچ گونه عمل دیگری بجز تصفیه با دی اکسید کربنیا تصفیه عادی رویش انجام نشود و در همان منبع آب مربوطه داخل بطری ریخته شود. بعلاوه این آب باید دارای ترکیبات خاص شیمیایی باشد. آب های معدنی طبیعی در مقایسه با انواع دیگر آب های بطری دارای بهترین کیفیت هستند.
از یک منبع زیر زمینی مشخص می آید.این آب نیز باید در همان محل داخل بطری ریخته شده و با استانداردهای شیمیایی و میکروب شناسی سازگار باشد. تنها عملی که می تواند روی این آب انجام شود تصفیه با دی اکسید کربن یا تصفیه عادی است.لزومی ندارد آب چشمه ترکیبات شیمیایی خاص داشته باشد و یا قبل از اینکه وارد بازار شود توسط مقامات مسئول شناسایی و ثبت شود.
به هر آبی که داخل بطری ریخته شده باشد گفته می شود.
ممکن است از هر منبع آبی باشد و چه بسا این منبع زیرزمینی هم نباشد. حتی می تواند از آب های معمول لوله کشی بوده و یا از منبع اصلی توسط تانکر به کارخانه پرکننده بطری فرستاده شود. ممکن است روی این آب اعمالی از قبیل تغییر ترکیبات شیمیایی یا کاهش تعداد میکروب ها، انجام دهند حتی برخی از کارخانه ها به منظور اینکه طعم این آب شبیه آب چشمه معدنی شود، نمک معدنی به آن اضافه می کنند.
تعریف آب معدنی طبیعی
استخراج از منبع طبیعی:
پالایش فیزیکی مجاز:
بستهبندی:
آب باید مستقیماً از چشمه یا سفرههای زیرزمینی استخراج شود.
فقط جداسازی اجزای ناپایدار مانند آهن، منگنز، سولفور و آرسنیک از طریق هوادهی، دکانته کردن یا صاف کردن مجاز است. استفاده از روشهای گندزدایی شیمیایی یا فیزیکی مانند ازنزنی، اشعه فرابنفش یا اسمز معکوس ممنوع است.
آب باید در ظروف تمیز، شفاف، بدون رنگ و غیرقابل نفوذ با حداکثر ظرفیت ۵ لیتر بستهبندی شود. نوع ظروف بستهبندی باید مطابق با استانداردهای ملی مربوطه باشد.
اهمیت آزمایشات کنترل کیفیت
بر اساس استاندارد ۲۴۴۱، آزمایشات مختلفی برای تضمین کیفیت آب معدنی طبیعی الزامی است:
آزمایشات فیزیکی و شیمیایی: شامل اندازهگیری pH، هدایت الکتریکی، سختی کل، و غلظت یونهای مختلف مانند کلسیم، منیزیم، نیترات، فلوراید و سایر ترکیبات معدنی.
آزمایشات میکروبیولوژیکی: بررسی وجود میکروارگانیسمهای بیماریزا مانند کلیفرمها، استرپتوکوکهای مدفوعی و سایر باکتریها.
آزمایشات پرتوزایی: اندازهگیری میزان مواد پرتوزا برای اطمینان از ایمنی مصرفکنندگان.
این آزمایشات باید بهصورت دورهای و بر اساس روشهای آزمون مشخصشده در استانداردهای ملی مرتبط انجام شوند.
الزامات بهداشتی و نشانهگذاری:
شرایط بهداشتی تولید: مطابق با استاندارد ملی ایران شماره ۲۶۰۶، فرآیند تولید و بستهبندی باید در محیطهای بهداشتی و کنترلشده انجام شود.
نشانهگذاری: برچسب محصولات باید شامل اطلاعاتی مانند نام منبع، ترکیبات معدنی، تاریخ تولید و انقضا، و سایر مشخصات فنی باشد


آسیب های آب معدنی آلوده
بعضی از شرکت ها برای سود دهی حتی آب های شهری را در بطری ها بسته بندی میکنند و به عنوان آب آشامیدنی وارد بازار میکنند ، در بسیاری از شرکت ها این آب ها و دارای آلودگی میباشند. آب معدنی آلوده دارای طعم و بو می باشد زیرا در واقع آب معدنی سالم نباید دارای هیچگونه طعم و بویی باشد .اما روش های تشخیص آب آشامیدنی و یا معدنی آلوده داشتن طعم و بو می باشد و این موضوع به دلیل مواد شیمیایی و یا آلودگی های می باشد که در شرکت مورد بررسی قرار نگرفته و متاسفانه رفع نشده است.

در بسیاری از شرکت ها این آب های آلوده را به طور غیراصولی سالم سازی میکنند که آسیب هایی که اینگونه آب ها به بدن وارد میکنند بسیار بدتر از خود آب آلوده میباشد. در بسیاری از موارد شرکت ها آبهای معدنی آلوده را مورد آزمایش قرار می دهند و به دلیل وجود آلودگی بالای که در این گونه ها با وجود دارد مجبور هستند که میزان مواد شیمیایی بیشتری برای رفع این آلودگی به آب اضافه کنند وجود غلظت بالای مواد شیمیایی در آب ممکن است که آلودگی آب را ظاهرا برطرف کرده باشد ولی خطرات و زیان های بسیاری برای بدن به وجود می آورد.
و اما مواد شیمیایی که برای سالم سازی این آب های آلوده استفاده میشود باعث بیماری هایی خطرناک میشود و آسیب های جبران ناپذیری را بر عملکرد سیستم بدن وارد میکنند بیماری هایی از قبیل بیماری های گوارشی که بر اثر استفاده طولانی مدت از اینگونه آبها این بیماری ها حادتر میشوند ، بیماری های کلیوی ،بیماری های پوستی و حتی بیماری مانند سرطان میشود ، در بعضی از موارد به دلیل آلودگی بیش از اندازه آلودگی در این آبها میزان مواد شیمیایی که برای از بین بردن آلودگی استفاده میکنند بسیار زیاد میشود و خطر آفرین میشود.
آزمایش آب با در نظر گرفتن پارامترهای مختلفی انجام می شود.
به طور کلی تعیین کیفیت و آزمون های مربوط به آب معدنی طبق روش های استاندارد با هدف تعیین ویژگی های فیزیکی و شیمیایی و همچنین کنترل شرایط تولید و شرایط بسته بندی و برچسب گذاری در آب های معدنی طبیعی و بسته بندی شده در آزمایشگاه آسا انجام می گیرد .
ویژگی های شیمیایی نظیر تعیین مقدار فلزات سنگین و مواد شیمیایی موجود در آب های معدنی طبیعی در این آزمایشگاه با بهره گیری از پرسنل مجرب و دستگاههای پیشرفته طبق روش های استاندارد ملی ایران به شماره 2441 قابل انجام است . این آزمون ها برای انواع فرآورده های آب معدنی شامل آب معدنی طبیعی گازدار و بدون گاز ، آب معدنی طبیعی گاز زدایی شده و آب معدنی طبیعی گازدار شده و … برای تعیین سلامت و مناسب بودن این محصولات برای مصرف قابل انجام می باشد .
