ویژگی سالمونلا

عامل حدود 40% از مسمومیت‌های غذایی را به سالمونلا نسبت می‌دهند. سالمونلاها باکتری‌های میله‌ای کوتاه، گرم منفی، بی‌هوازی اختیاری، فاقد اسپور، متحرک با تاژک‌های لرزان پیرامونی ( به جز سویه پلوروم و گالیناروم) می‌باشند. رشد بهینه این باکتری‌ها در دمای⁰C 37 و با PH=6-8 می‌باشد. اعضای جنس سالمونلا بر اساس اپیدمیولوژی، نوع میزبان واکنش‌های بیوشیمیایی و ساختار آنتی ژن‌های O,H,Vi طبقه بندی می‌شوند. این باکتری‌های روده‌ای به سه گونه تقسیم می‌شوند که عبارتند از: سالمونلا تیفی، سالمونلا کلراسوِئیس و سالمونلا انتریکا.

انتقال بیماری در طیور: مهم ترین عامل انتقال بیماری، مرغ‌های آلوده می باشند که با استقرار باکتری در تخمدان و تولید تخم‌مرغ‌های آلوده، عفونت را به نسل‌های بعدی منتقل می‌کنند. آلوده شدن تخم مرغها از طریق تماس پوسته با مواد و سطوح آلوده و نفوذ باکتری به داخل تخم‌مرغ نیز صورت می‌پذیرد.

انتقال در انسان: معمولاً تمامی سویه‌ها برای انسان‌ها بیماری‌زا هستند اما سالمونلا انتریکا زیر گونه انتریکا سروتیپ انتریتیدیس ، که به اختصار به سالمونلا انتریتیدیس معروف است مهم‌ترین عامل ابتلا  به سالمونلوز منتقله از غذاست. این بیماری بیشتر در رابطه با مصرف گوشت ماکیان و تخم‌مرغ مطرح است. در ایران بیشتر مواد غذایی مسئول انتقال سالمونلا انتریتیدیس، گوشت مرغ و تخم‌مرغ می‌باشند.

علائم بالینی و کالبد گشایی در طیور:در جوجه‌ها، مرگ جنین داخل تخم مرغ، ضعف، کم اشتهایی، کندی رشد، تورم پا و مفاصل، پرهای آویزان، هم چنین در مرغ‌های بالغ، کاهش اشتها، کاهش تولید تخم‌مرغ، پرهای ژولیده‌، تاج چروک و کاهش قابلیت باروری از جمله عوامل درگیری با سالمونلا می‌باشد.

علائم بالینی ابتلا به سالمونلا در کالبدگشایی در جوجه‌ها به صورت تورم طحال ، کلیه و کبد رنگ پریده، همچنین وجود دانه‌های سفید و خاکستری در ریه‌ها و سنگدان بروز می‌یابد. در طیور بالغ بدشکلی تخمدان پری هپاتیت، پری کاردیت و فولیکول‌های رنگ پریده، اتساع سکوم ظهور می‌یابد.

علائم در انسان:  شامل تب، سردرد اسهال و استفراغ شدید است  که این علائم در کودکان، افراد سالخورده یا افرادی با نقص سیستم ایمنی شدیدتر است.

حدت بیماری : سالمونلا انتریتیدیس دارای چندین عامل حدت می‌باشد که باعث افزایش قدرت بیماری‌زایی این باکتری می‌شود از جمله این عوامل می‌توان به وجود تاژک اشاره کرد. این باکتری دارای دو تاژک نوع I , III است که در اتصال سالمونلا انتریتیدیس به سلولهای اپی تلیال دخالت دارند. تحقیقات نشان داده وجود تاژک در بروز و ظهور علایم بیماری‌زای سالمونلا انتریتیدیس نقش دارد.

ارزش تشخیصی سالمونلا انتریتیدیس : این باکتری می‌تواند در محصولات ماکیان از جمله گوشت مرغ و تخم‌مرغ که دارای ظاهری سالم هستند وجود داشته باشد و به دنبال عمل‌آوری نادرست و مصرف آن‌ها به صورت خام و نیمه‌پخته باعث ایجاد بیماری شود. این بیماری به سهولت در بین گله‌های مرغ قابل انتقال است و از این طریق می‌تواند ضررهای اقتصادی جبران ناپذیری را به دنبال داشته باشد از سویی دیگر با توجه به جایگاه محصولات طیور به عنوان مواد غذایی سرشار از پروتئین و در عین حال ارزان در سبد کالای غذایی اقشار مختلف جامعه، آلودگی میکروبی و انتقال بیماری مربوطه از این طریق تهدید عمده‌ای در رابطه با بهداشت عمومی است.

روش‌های تشخیص :

کشت میکروبی : روش‌های باکتریولوژیک برای جستجوی عفونت‌های گله، عملی زمان بر، پر زحمت و گران است و بویژه وقتی شمار قابل توجهی نمونه‌ی مدفوعی که از نظر آماری ارزشمند باشند باید برای تأیید قطعی عاری بودن گله از سالمونلا انتریتیدیس مورد آزمایش قرار بگیرند، آزمایشات باکتریولوژیک ممکن است منجر به نتایج منفی کاذب شوند، زیرا به دلیل حضور سایر سروتیپ‌های سالمونلا در گله، ردیابی سالمونلا انتریتیدیس به راحتی امکان پذیر نیست.

روش‌های سرولوژی: آزمونهای سرولوژیک شامل روشهای الایزا، میکرواگلوتیناسیون … می‌باشد. در روش‌های سرولوژیک ممکن است پرندگانی که پاسخ آزمایش‌های سرمی آنها مثبت است، دلیل واکنش‌های متقاطع مابین سویه‌های باکتریایی، به باکتری سالمونلا آلوده نباشند و بر عکس پرندگانی که در مراحل اولیه‌ی آلودگی به سر می‌برند و سالمونلا را به طور فعال دفع می‌کنند، نتایج سرولوژیک منفی را نشان دهند. ممکن است جوجه‌ها آنتی بادی‌های سالمونلا را به طور غیر فعال از راه کیسه زرده دریافت نمایند که نشانگر آلودگی گله مادر می‌باشد.

روشهای مولکولی : در طول سالیان اخیر استفاده از روش‌های مولکولی به ویژه PCR و روش‌های مبتنی بر آن در شناسایی حضور عوامل میکروبی در نمونه‌های مختلف جایگاه ویژه‌ای یافته‌اند. این روش‌ها در مقایسه با روش‌های معمول تشخیص عوامل عفونی مانند کشت و روش‌های سرولوژیک از دقت، حساسیت و سرعت بالایی برخوردار است. با تشخیص سـریع سـالمونلا انتریتیدیس بـه روش PCR در نمونه‌هاي مواد غذایی، نشان دادند که روش مولکولی PCR بهینـه شـده، روشـی مناسـب جهت تشخیص سریع سویه‌هاي بیمـاری‌زاي سـالمونلا می‌باشد و می‌تواند به عنوان روشی جایگزین بـراي روش‌هـاي رایج و مرسوم به کار گرفته شود.

ما در آزمایشگاه آزمون سلامت آسا، با استفاده از روش PCR، ژن‌های کد کننده‌ی فاکتورهای بیماری‌زا را مورد هدف قرار داده و با طراحی پرایمرهای اختصاصی و صرف حداقل زمان ممکن نسبت به تشخیص سویه سالمونلا انتریتیدیس اقدام نموده‌ایم.

1-Harvey RA, Champe PC, Fisher BD, eds. Microbiology. 2nd editionPhiladelphia: Mosby; 2007. p.115-18

2-Moat AG, Foster JW, Spector MP, eds. Microbial physiology. 4th edition. New York: John Wiley & Sons; 2002. p.669

3-Emaddi Chashni, S.H., Hassanzadeh, M., Bozorgmehri Fard, M.H., and Mirzaie, S. 2009. Characterization of the Salmonella Isolates from Backyard Chickens in North of Iran, by Serotyping, Multiplex PCR and Antibiotic Resistance Analysis. Arch RaziIns. 64: 77-83