این مقاله به بررسی تولید جهانی خرما، نیاز آبی نخل خرما، اثرات شوری بر رشد گیاه و آستانه تحمل آن، همچنین روش‌های تعیین نیاز آبشویی و مدیریت شوری خاک می‌پردازد.

بر اساس آمارنامه سال 2012 فائو، مقدار تولید خرما در جهان معادل 7,548,918 تن بوده است و کشور ایران با تولید 1,066,000 تن خرما رتبه دوم را پس از کشور مصر به خود اختصاص داده است. بعد از مصر و ایران، کشور عربستان سعودی با تولید 1,050,000 تن در مقام سوم قرار دارد. نخل خرما برای تولید یک کیلوگرم خرما به حدود 2 مترمکعب آب نیاز دارد.

گرچه نخل خرما تحمل بالایی در برابر شرایط نامساعد آب و خاک دارد، اما بهترین درختان خرما و بیشترین میزان محصول در خاک‌هایی که با آب شیرین آبیاری می‌شوند به‌دست می‌آید. در صورتی‌که کم‌آبی برای مدتی طولانی ادامه یابد، برگ‌های مسن به‌تدریج خشک می‌شوند تا آب موجود در آن‌ها به مصرف جوانه انتهایی برسد و این بخش آسیب کمتری ببیند. به این ترتیب، گیاه خرما می‌تواند چندین سال به زندگی خود ادامه دهد.

اثرات شوری بر رشد گیاه

وقتی مقدار نمک در خاک افزایش یابد، غلظت نمک بالا رفته و ممکن است به حدی برسد که برای گیاه سمی شود. در این شرایط، جذب آب توسط گیاه دچار مشکل می‌شود و حتی در صورت وجود آب، به‌دلیل ناتوانی گیاه در جذب آن، گیاه دچار تنش می‌شود. همچنین حضور نمک زیاد باعث جذب عناصر نمکی توسط گیاه و تجمع آن‌ها در بافت‌ها شده و موجب سوختگی اندام‌ها، به‌ویژه برگ‌ها خواهد شد. حساسیت خرما نسبت به شوری در مراحل مختلف رشد متفاوت است و معمولاً زمانی که درخت به سن باردهی می‌رسد، مقاومت بیشتری در برابر شوری پیدا می‌کند.

بر اساس دسته‌بندی مس هافمن، نخل خرما ابتدا در گروه گیاهان مقاوم به شوری و سپس در گروه گیاهان بسیار مقاوم قرار گرفت. بر این اساس، مقدار شوری خاک (عصاره اشباع) که در آن عملکرد نخل شروع به کاهش می‌کند، برابر 4 دسی‌زیمنس بر متر تعیین شده و شیب کاهش عملکرد 3.6 درصد گزارش شده است. نخل خرما را می‌توان بدون کاهش عملکرد با آب آبیاری به شوری 2.7 دسی‌زیمنس بر متر آبیاری کرد، به‌شرط آن‌که شوری خاک از 4 دسی‌زیمنس بر متر بیشتر نباشد. در صورتی‌که شوری خاک بیش از این مقدار باشد، باید عملیات آبشویی انجام شود.

برای تعیین نیاز آبشویی، لازم است خاک و آب آبیاری منطقه مورد آنالیز قرار گیرند. سپس با انجام آزمایش‌های تخصصی، نیاز آبشویی خاک مشخص می‌شود. آزمایشگاه آسا با بررسی اثر آب آبیاری بر شوری خاک و انجام تست‌های تخصصی، فرآیند شوری‌زدایی و روش مناسب اجرای آن را تعیین می‌کند.

منبع:
مدیریت تلفیقی حاصلخیزی خاک و تغذیه گیاه – یعقوب حسینی و همکاران – نشریه مؤسسه تحقیقات خاک و آب – پاییز 1396

و همکاران- نشریه موسسه تحقیات خاک و آب- پاییز 1396

کلمات کلیدی:

تولید خرما، نخل خرما، شوری خاک، آستانه تحمل شوری، نیاز آبی خرما، مقاومت نخل خرما، مدیریت شوری، آبشویی خاک، شوری آب آبیاری، تولید جهانی خرما، شوری‌زدایی، دسی‌زیمنس بر متر، خاک شور، اثرات شوری بر گیاه، آزمایشگاه آسا